Er is genoeg wijsheid over moeilijke momenten in onderhandelen. Het lastige is, begrijpen en daadwerkelijk toepassen liggen ver uit elkaar. De Japanse gevechtskunst Aikido biedt uitkomst.
Voor mijn eerste Aikido sessie in een onderhandelingstraining maakte ik een basale fout waarvoor ik anderen juist zo vaak waarschuw. Ik deed vooraf een aanname over het hoe en waarom. Ik veronderstelde dat de sessie bedoeld was als een stukje fysieke ontspanning binnen een intensieve meerdaagse onderhandelingstraining. Even rustig ademhalen en een aantal bewegingen van de meester nabootsten. Na een uurtje zouden we dan weer fris verder gaan met het ‘echte’ programma.
Maar Aikido binnen een onderhandelingstraining is geen re-energizer, geen icebreaker of andere workshop techniek om mensen nader tot elkaar te brengen. Aikido –de Japanse krijgskunst waarin het er om gaat dat iedereen beter het conflict uitkomt– is de fysieke metafoor voor de kern van constructief onderhandelen.
Je kunt door middel van theorie en rollenspellen veel leren over onderhandelen. Maar het toepassen van die kennis is lastig in situaties die als ongewoon, stressvol of bedreigend worden ervaren. Zeker “aan tafel”, als het er om spant, als anderen meekijken, als er vijandigheid ontstaat. De vraag hoe om te gaan met moeilijke mensen (en reken voor de volledigheid ook jezelf daartoe…) is de kernvraag waar veel deelnemers mee blijven zitten tijdens en na een onderhandelingstraining. Ik kan er nog zo constructief in staan, maar wat als de ander een hele andere overtuiging heeft over hoe we problemen kunnen oplossen? Wat als de ander er wel positioneel, drammerig, win-lose, koppig of neerbuigend inzit? Wat als iemand emotioneel is? Of de trukendoos opendoet? Er zijn boekenkasten vol over geschreven en de kern van die wijsheid wordt doorgegeven in een training. Het lastige is, begrijpen en toepassen liggen hier ver uit elkaar. Het verschil tussen kennis aan de ene kant en vaardigheid en bewustzijn aan de andere. Het patroon van ‘fight or flight’ zit namelijk diep in ons ingesleten. In conflict krijgen fysieke en mentale triggers voorrang in het bepalen van ons gedrag; pas achteraf kunnen we rationeel vaststellen wat er beter had gekund (“oh ja, mijn boek/trainer/mentor/podcast had het nog zo gezegd!”). Aikido helpt door middel van een fysieke ervaring de brug tussen begrijpen en toepassen te zijn.
In Aikido is het doel een fysieke confrontatie (een ‘ontmoeting’) zo in te gaan dat beide partijen beter uit de strijd komen. De leraar van mijn dochter (7) vat het voor een groep kinderen heel eenvoudig samen: "In Aikido laat je de ander heel". In mijn eigen sessie van twee en een half uur met meester Aalt Aalten (inderdaad, een naam die even evenwichtig is als de kunst die hij beoefent) ervaart de groep fysiek wat het verschil is tussen werkelijk contact maken met iemand en een ontmoeting waar die intentie er niet volledig is; hoe een brede blik “zie de ander én de wereld” je in staat stelt met kinderlijk gemak overeind te blijven tegenover grotere en fysiek sterkere aanvallers. In de les van Aalt staan centraal hoe je naast de ander kan komen te staan. Als je het leest kan dit je ‘soft’ in de oren klinken: ben je wel veilig?; kun je dan je belangen nog wel dienen? De realiteit in Aikido is dat je het minst kwetsbaar bent als je je letterlijk naast je aanvaller begeeft.
In onderhandelen is het niet anders. Positionele weerstand is je valkuil. Dat kun je begrijpen in een training; maar onthoud je het in de weerbarstige praktijk van alle dag? En hoe pas je het alternatief toe en nodig je de ander daartoe uit? Het fysiek ervaren van beide biedt uitkomst. Ook elders hebben onderhandelingsexperts de kracht van Aikido en andere zachte gevechtskunsten ontdekt voor onderhandelingstraining. Zo schreven Joel Lee (professor rechten in Singapore) en James Shanahan (crisisonderhandelaar bij de politie van New York) er een mooi artikel* over in The Negotiator’s Desk Reference, het dikke naslagwerk voor onderhandelingsadepten. Beide zijn actief als zowel onderhandelings- als martial arts trainer. Ze leggen uit hoe de gevechtskunst henzelf en hun studenten helpt om betere onderhandelaars te worden: balans houden, de-escalatie, eenheid van lichaam en geest en gebruik maken van de kracht en richting van je partner.
Wil je ook kennismaken met Aikido als metafoor voor soepel omgaan met moeilijke momenten in je onderhandelingen, wellicht is de meerdaagse training Samenwerken in Complexe Projecten (open inschrijving) iets voor jou.
*Martian Arts and Conflict Resolution, Joel Lee and James Shanahan, in The Negotiator's Desk Reference Volume 2, p. 355, Chris Honeyman and Andrea Kupfer Schneider, 2017.
Comments